Πώς αντιμετωπίζουμε τα ψέματα των παιδιών με ΔΕΠΥ

Είναι συχνό φαινόμενο τα παιδιά με Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής- Υπερκινητικότητα να λένε ψέματα, κυρίως για να καλύψουν λάθη που έχουν κάνει. Η χαμηλή αυτοεκτίμηση και η παρορμητικότητα είναι οι αιτίες που τα παιδιά με ΔΕΠΥ παραποιούν πιο συχνά την αλήθεια. Οι γονείς συχνά δυσκολεύονται να διαχειριστούν τα ψέματα των παιδιών και οδηγούνται σε εντάσεις και τιμωρίες.

Αφήνουμε την απειλή της τιμωρίας

Η απειλή της τιμωρίας ενισχύει τα ψεύτικα σενάρια που δημιουργούνται για να συγκαλύψουν μια αθέμιτη πράξη, καθώς δημιουργείται φόβος και το παιδί αντιλαμβάνεται την τιμωρία ως μέσο εκδίκησης. Αντίθετα, οι γονείς που δεν χρησιμοποιούν την τιμωρία αλλά την επικοινωνία και το διάλογο, χτίζουν με το παιδί μια σχέση εμπιστοσύνης και ασφάλειας. Με αυτόν τον τρόπο, το παιδί μαθαίνει τι είναι σωστό και θα είναι σε θέση να γνωρίζει τις φυσικές συνέπειες των πράξεων του. Για παράδειγμα, αν δεν έκανε κάποια άσκηση για το σχολείο θα πρέπει να την ετοιμάσει για την επόμενη μέρα ή αν λερώσει το γραφείο του με μπογιές θα πρέπει να το καθαρίσει.

Ας δώσουμε το καλό παράδειγμα

Τα παιδιά μιμούνται συμπεριφορές. Επομένως, πρέπει εμείς οι ίδιοι να δίνουμε το καλό παράδειγμα στα παιδιά μας. Θα πρέπει να αντιμετωπίζουμε με ειλικρίνεια και θάρρος τις δυσκολίες και να μη χρησιμοποιούμε ψέματα για να βγούμε από μια άβολη κατάσταση.

Επιβράβευση της ειλικρίνειας

Όταν το παιδί αντιμετωπίσει με θάρρος και ειλικρίνεια μια δύσκολη κατάσταση πρέπει να το επιβραβεύουμε. Με κάθε ευκαιρία τονίζουμε τη σημασία της ανάληψης των πράξεων μας και επικροτούμε την προσπάθεια του.

Εξηγούμε τα μειονεκτήματα

Το ψέμα μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα στις διαπροσωπικές σχέσεις του παιδιού με φίλους και δασκάλους. Εξηγούμε στο παιδί τα μειονεκτήματα και τις συνέπειες που μπορούν να φέρουν τα ψέματα, καθώς και το πως νιώθουν οι άλλοι. Μια κοινωνική ιστορία θα βοηθούσε το παιδί να αποκτήσει ενσυναίσθηση.

Ευκαιρία επανεξέτασης της απάντησης

Ενθαρρύνουμε το παιδί να σκεφτεί πριν μιλήσει δίνοντας του χρόνο. Αν δώσει σαν απάντηση μια φανταστική ιστορία ζητείστε του να το ξανασκεφτεί. Μπορείτε να του ζητήσετε πιο συγκεκριμένα να σας πει τι πραγματικά έγινε και αν θέλει μετά να ζωγραφίσει κάτι 

φανταστικό.

 Ζωή Δαμοπούλου 

Ειδική Παιδαγωγός (ΜA)

Η μέθοδος TEACCH

To TEACCH (Training and education of Autistic and Related Communication Handicapped Children) είναι ένα πρόγραμμα ειδικής εκπαίδευσης που διαμορφώνεται στις ιδιαίτερες ανάγκες του αυτιστικού παιδιού και βασίζεται σε γενικές καθοδηγητικές γραμμές. Το πρόγραµµα TEACCH δηµιουργήθηκε από τους Eric Schopler και Gary Mesibov την δεκαετία του ’70 και έχει δυο ψυχοεκπαιδευτικά χαρακτηριστικά, την εξατοµικευµένη εκπαίδευση και την δηµιουργία ενός καλά δοµηµένου περιβάλλοντος.

 Τα άτομα με αυτισμό έχουν έναν ξεχωριστό τρόπο σκέψης, που είναι αποδεκτός και σεβαστός. Ο αυτισμός, σύμφωνα με την προσέγγιση TEACCH χαρακτηρίζεται ως μια διαφορετική «κουλτούρα», με την έννοια ότι τα άτομα με αυτισμό έχουν κοινά γνωστικά χαρακτηριστικά και παρόμοιες συμπεριφορές (Mesibov, Shea & Schopler, 2005).Η προσέγγιση του TEACCH είναι ιδιαίτερη διότι εστιάζει στο σχεδιασμό του φυσικού, κοινωνικού και επικοινωνιακού περιβάλλοντος. Το περιβάλλον δομείται έτσι ώστε να διευκολύνει τις δυσκολίες που έχει ένα παιδί με αυτισμό καθώς εκπαιδεύεται να συμπεριφέρεται με αποδεκτούς και κατάλληλους τρόπους. Είναι έτσι σχεδιασµένο ώστε να βοηθήσει τα άτοµα που εξαιτίας του αυτισµού έχουν πρόβληµα στην επικοινωνία, την κοινωνική συναναστροφή, στις γνωστικές δεξιότητες και την συµπεριφορά. Κύριος σκοπός του προγράµµατος TEACCH είναι να βοηθήσει το άτοµο µε αυτισµό να αναπτύξει δεξιότητες που θα το βοηθήσουν στην ανεξάρτητη – όσο είναι δυνατόν - ζωή του και γι’ αυτό το λόγο βασίζεται στην «κουλτούρα» του αυτισµού χρησιµοποιώντας την δοµηµένη διδασκαλία. Έτσι το πρόγραµµα TEACCH επικεντρώνεται στο πως τα άτοµα µε αυτισµό σκέφτονται, µαθαίνουν, και κατανοούν ώστε να προσαρµόζονται καλύτερα στις ανάγκες τους (Schopler, Mesibov & Hearsey, 1995). Προσφέρει σημαντικές κατευθυντήριες γραμμές και για να εφαρμοστεί θα πρέπει να κατανοηθεί η ιδέα στο σύνολό της. Η ιδέα του προγράμματος διαμορφώνεται από την θεωρία ότι ο αυτισμός είναι μια αντιληπτική διαταραχή με βιολογικά αίτια. Επικεντρώνεται στις δεξιότητες, τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα του κάθε ατόµου ξεχωριστά δίνοντας έµφαση στην εξατοµικευµένη αξιολόγηση έτσι ώστε να δημιουργηθεί εξατοµικευµένο εκπαιδευτικό πρόγραµµα (Mesibov, 1997).  Στο πρόγραµµα TEACCH περιλαµβάνονται γνωστική και συµπεριφορική θεραπεία οι οποίες έχουν προτεραιότητα ως στρατηγικές παρέµβασης. Αναπτύσσει δεξιότητες αποδεχόµενο την αναπηρία των ατόµων µε αυτισµό. Χρησιµοποιεί οπτικά ερεθίσµατα για καλύτερη εκπαίδευση εφόσον είναι ένα από τα δυνατά σηµεία του ατόµου µε αυτισµό. Στηριγμένο στο γεγονός ότι τα αυτιστικά παιδιά συχνά μαθαίνουν οπτικά, το TEACCH φέρνει την οπτική διαύγεια στην διαδικασία μάθησης με σκοπό να δομήσει την δεκτικότητα, την κατανόηση, την οργάνωση και την ανεξαρτησία. Τα παιδιά δουλεύουν σε ένα υψηλά δομημένο περιβάλλον που μπορεί να περιλαμβάνει την φυσική οργάνωση των επίπλων, καθαρά σχεδιασμένες περιοχές δράσης, προγράμματα που βασίζονται σε εικόνες και συστήματα εργασίας, και εκπαιδευτική διαύγεια. Το παιδί καθοδηγείται μέσα από μία ξεκάθαρη ακολουθία δραστηριοτήτων και επομένως αποσκοπεί στο να είναι πιο οργανωμένο. Πιστεύεται ότι ο σχηματισμός παρέχει στα παιδιά με αυτισμό μία ισχυρή βάση και πλαίσιο μάθησης. Αν και το TEACCH δεν εστιάζει ειδικώς στις κοινωνικές και επικοινωνιακές δεξιότητες τόσο πολύ όσο άλλες θεραπείες μπορεί να χρησιμοποιηθεί παράλληλα με αυτές τις θεραπείες για να είναι πιο αποτελεσματικές (Panerai, Ferrante  & Zingale, 2002). Η δομημένη προσέγγιση αξιοποιεί τα ευρήματα της ψυχολογικής και εκπαιδευτικής έρευνας για την ιδιαίτερα καλή οπτική αντίληψη και σκέψη των ατόμων με αυτισμό (Quill, 1997).

Η εφαρμογή της δομημένης προσέγγισης βασίζεται σε μία συνεχή και συστηματική αξιολόγηση που εστιάζεται στις ικανότητες, τα ενδιαφέροντα και τις αναδυόμενες δεξιότητες των παιδιών με αυτισμό. Οι πληροφορίες που συλλέγονται για τα ενδιαφέροντα και τις εμμονές των παιδιών με αυτισμό αξιοποιούνται στον σχεδιασμό και την ανάπτυξη εκπαιδευτικού υλικού. Για παράδειγμα, αν ένα παιδί με αυτισμό έχει εμμονή με τα τρένα, το εκπαιδευτικό υλικό για να διδαχθεί έννοιες, όπως τα χρώματα, τα σχήματα, οι αριθμοί, τα γράμματα ή λέξεις μπορεί να συνδέεται με το θέμα των τρένων. Ακόμη, καταγράφονται οι τρόποι με τους οποίους ένα παιδί με αυτισμό ανταποκρίνεται σε μία δραστηριότητα (Mesibov, Shea & Adams, 2001). Ο πρώτος στόχος της δομημένης προσέγγισης είναι η κατανόηση του περιβάλλοντος από τα άτομα με αυτισμό. Το δομημένο περιβάλλον ανταποκρίνεται καλύτερα στον ιδιαίτερο τρόπο σκέψης των ατόμων με αυτισμό. Όταν οι λειτουργίες του κάθε χώρου στο περιβάλλον είναι σαφείς τότε οι απαιτήσεις είναι κατανοητές από τα άτομα που καλούνται να ανταποκριθούν σε αυτό. Επιπλέον, το οργανωμένο περιβάλλον είναι προβλέψιμο και διευκολύνει την προσαρμογή των ατόμων με αυτισμό σε αυτό (Shulman, 2004α). Ο δεύτερος στόχος της δόμησης του περιβάλλοντος είναι η αυθόρμητη επικοινωνία του ατόμου με αυτισμό. Όταν ένα παιδί με αυτισμό γνωρίζει και είναι εξοικειωμένο με το περιβάλλον του, μπορεί να εκφραστεί καλύτερα για τις ανάγκες του μέσα σε αυτό. Αξίζει να επισημανθεί πως όταν τα άτομα με αυτισμό γνωρίζουν τις απαιτήσεις και τις δραστηριότητες που συνδέονται με διαφορετικούς χώρους και μάθουν να ακολουθούν ρουτίνες, είναι σε θέση να συμμετέχουν σε περισσότερες δραστηριότητες με μεγαλύτερη αυτονομία, χωρίς προτροπές και οδηγίες από τους άλλους (Shulman, 2004α).

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

•           Faherty, C. (2003). Τι σημαίνει για μένα. Μεταφρ. Β. Παπαγεωργίου Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα

•           Haussler , A. (2011) Η μέθοδος Teacch για την εκπαίδευση ανθρώπων με αυτισμό επιμελεια Γ. Πατσικαθεοδώρου Ρόδων, Αθήνα

•           ICD-10.(1992).Ταξινόµηση Ψυχικών ∆ιαταραχών και ∆ιαταραχών

•           Συµπεριφοράς,Αθήνα: Βήτα          

•           Jordan, R. (2000), Η εκπαίδευση παιδιών και νεαρών ατόμων με αυτισμό, Ελληνική Εταιρεία προστασίας Αυτιστικών Παιδιών, Αθήνα

•           Lewis L., (1998),  Special diets for special kids I & II, Arlinghton: Future Horizons.

•           Lovaas O. I. (1987). "Behavioral treatment and normal intellectual and educational functioning in autistic children". Journal of Consulting and Clinical Psychology

•           Mesibov, G, Shea V. (2008), The TEACCH Approach to Autism Spectrum Disorders     (Issues in Clinical Child Psychology), Plenum press, New York

•           Mesibov, G.B. (1997). Formal and informal measures of the effectiveness of the TEACCH programme. Autism: The International Journal of Research and Practice

•           Mesibov, G., Schopler, E., & Shaffer, B. (1988). Adolescent and Adult Psycho educaztional Profile (AAPEP): Volume IV. Austin-Texas: proe. ed 

•           Panerai, S., Ferrante, L., & Zingale, M. (2002). Benefits of the Treatment and Education of Autistic and Communication Handicapped Children (TEACCH) programme as compared with a non-specific approach. Journal of Intellectual Disability Research

•           Quill, K. (1997). Instructional considerations for young children with autism: The rationale for visually cued instructions. Journal of Autism and Developmental Disorders

•           Schramm, R. (2006). Educate towards recovery. Turning the tables on autism. Hespe: Pro-ABA

•           Schopler, E., Mesibov, G.B., & Hearsey, K. (1995). Structured teaching in the TEACCH system. In: E. Schopler & G.B. Mesibov. (Eds.), Learning and Cognition in Autism. New York: Plenum Press

•           Schopler, E.,Reichler, R., Bashford, A., Lansing, M, & Marcus, L. (1990). Psychoeducational Profile Revised : Volume I. Austin -Texas: pro.ed

•           Shulman, C. (2004α), Δομημένη Εκπαίδευση: TEACCH. Στα Πρακτικά του 1ου Διεθνούς επιστημονικού Συμποσίου «Το Πάζλ του Αυτισμού» (σελ .132-151). Λάρισα: Σύλλογος Γονέων, Κηδεμόνων και Φίλων Αυτιστικών Ατόμων Ν. Λάρισας

Ζωή Δαμοπούλου

Ειδική παιδαγωγός (MA)

Ασκήσεις για ενίσχυση προσοχής και συγκέντρωσης

Όταν χρησιμοποιούμε τον όρο προσοχή, εννοούμε την ικανότητα του ατόμου να εστιάζει και να συγκεντρώνεται σε ένα ερέθισμα για συγκεκριμένο διάστημα. Η αδυναμία συγκέντρωσης αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα στην μαθησιακή διαδικασία, καθώς ο μαθητής δυσκολεύεται να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του σχολείου. Παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες και ΔΕΠΥ αφαιρούνται κατά τη διάρκεια του μαθήματος και της μελέτης στο σπίτι με αποτέλεσμα να μην ολοκληρώνουν  εργασίες και δραστηριότητες. Μέσα από ασκήσεις μπορούμε να αφυπνίσουμε την προσοχή και τη συγκέντρωση των παιδιών. Ο στόχος σε όλες τις δραστηριότητες είναι να ολοκληρώνονται ανεξάρτητα από τον αριθμό των διαλειμμάτων που θα χρειαστεί το παιδί.

• ·         Ζητάω απ’ το παιδί να βάλει σε σειρά ως μοτίβο τα counting rods. Φτιάχνουμε το μοτίβο με διαφορετικά χρώματα ώστε το παιδί να τα αντιγράψει.
• ·         Παίζουμε χαλασμένο τηλέφωνο. Μιλάμε ψιθυριστά και το παιδί επαναλαμβάνει.
• ·         Φτιάχνουμε μια κάρτα με ένα STOP. Ζητάμε απ’ το παιδί να τρέξει στο δωμάτιο και μόλις σηκώσουμε την κάρτα πρέπει να σταματήσει.
• ·         Αφήνουμε πάνω στο τραπέζι έναν μαρκαδόρο, μια ξυλομπογιά και ένα μολύβι. Τα κρύβουμε και του ζητάμε να τα βάλει με την ίδια σειρά.
• ·         Βοηθητικά θα φανούν παιχνίδια παρατηρητικότητας όπως είναι το σκόρ4, παζλ, dobble κ.α. (σημαντικό είναι να καταγράφουμε το χρόνο που αφιερώνει το παιδί στο παιχνίδι και να προσπαθούμε να αυξάνεται σταδιακά)
• ·         Σε μικρότερες ηλικίες βοηθητικοί είναι οι λαβύρινθοι. Δεν ξεχνάμε να αυξάνουμε το βαθμό δυσκολίας.
• ·         Δεν ξεχνάμε να κάνουμε εναλλαγές και με κινητικά παιχνίδια, ιδέες θα βρείτε στο άρθρο Κινητικά παιχνίδια για ενίσχυση της προσοχής σε παιδιά με ΔΕΠΥ

Οι ασκήσεις λειτουργούν υποστηρικτικά και όχι ως πρόγραμμα ολοκληρωμένης παρέμβασης. Η αξιολόγηση από ειδικό θα βοηθήσει να δημιουργηθεί ένα εξατομικευμένο, θεραπευτικό πρόγραμμα βασισμένο στις ανάγκες του παιδιού σας.

Ζωή Δαμοπούλου

Ειδική Παιδαγωγός(MA)